EDAH Museum in Helmond, nostalgie ten top

Het EDAH museum in Helmond heeft een hoog oh-ja-dat-hadden-wij-vroeger-ook gehalte. Maar ook voor jonge mensen en kinderen is het museum aantrekkelijk om te bezoeken. Het EDAH museum laat zien hoe men vroeger boodschappen deed, wat men kocht en hoe de distributie was georganiseerd. De tentoonstelling in het EDAH Museum bestaat uit planken vol producten, nagebouwde winkeltjes, reclame-affiches, verpakkingen, weegsystemen, kassa's en heel veel foto's van hoe het vroeger was om boodschappen te doen.

Nagebouwde winkeltjes
Misschien wel het leukste deel van het EDAH museum in Helmond zijn de ingerichte winkeltjes: de bakker, de melkboer, de slager, de groenteboer en de kruidenier. Geen zelfbediening maar een toonbank met daarop de kassa en erachter planken waarop de artikelen die de winkelier voor de klant pakte. Bij de groenteboer staat een reusachtige weegschaal die tot 100 kg weegt. Bij de slager zie je de ouderwetse snijmachines waarbij de winkelier goed moest oppassen dat hij zijn vingertopjes niet afsneed. De slager gebruikte een maliënkolder-handschoen voor het uitbenen van het vlees.

Neem een kijkje in de VéGé buurtwinkel
Een volledig ingerichte VéGé (Verkoop Gemeenschap) buurtwinkel is het hoogtepunt van de tentoonstelling. Er is een soort vitrinekast waar losse koffiebonen in zaten want voorverpakte artikelen bestonden niet of nauwelijks. Op de planken staan veel nostalgische producten. Ook is er een hoekje met Indische producten.

Thuisbezorgd
Thuisbezorgd is geen nieuw idee. De EDAH en andere kruideniers bezorgden de boodschappen met een speciale kar of een fiets met een enorme rieten mand voorop. Iedere huisvrouw had een bestelboekje waar zij haar booschappen in schreef die ze voor die dag nodig had. Er waren nog geen koelkasten dus bederfelijke waar kwam elke dag.

Op de pof
Het was ook heel gebruikelijk om op de pof te kopen, niet alleen omdat het handig was om maar een keer per week af te rekenen, ook omdat veel klanten met moeite de eindjes aan elkaar konden knopen. Ze moesten wachten tot het weekloon binnen was. De huisvrouw had een boekje waarin genoteerd stond wat ze schuldig was. Een paar van deze boekjes zijn in het museum te zien.

Zegeltjes sparen
Bij besteding van een bepaald bedrag, kreeg de klant spaarzegeltjes. Zegeltjes sparen was een beetje lucratief want wanneer het spaarboekje vol was, kreeg de klant korting, een geschenk of een klein bedrag in handen. Voor de winkelier was het klantenbinding want de huisvrouw bleef trouw komen om zo haar boekje vol te krijgen. Een aantal van deze zegelboekjes zijn nooit verzilverd en zijn nu tentoongesteld.

Toastje met aardbeienjam
Terwijl je rondloopt in het museum, deelt een vrijwilliger een toastje met aardbeienjam uit. Dit is de beroemde EDAH jam. De winkelier met een grote schort voor schepte jam uit een grote pot en deed dat in een kleiner potje dat de klant bij zich had. In de museumshop kun je potten EDAH aardbeienjam kopen.

Administratie
In de kantooruimte hangt een levensgrote foto waarop de boekhouder te zien is en zijn leerlingen die de administratie bijwerken. De leerlingen doen staande hun werk want een krukje of stoel kregen ze pas wanneer ze de opleiding hadden afgerond.

Een aantal kasboeken zijn bewaard gebleven. Wat meteen opvalt is het gekleurde patroon op de zijkant van de pagina's. Het was daardoor onmogelijk om de zaak te bedonderen door een paar bladzijdes eruit te scheuren. Dat zou onmiddellijk opvallen.

Blikken en trommeltjes
Bewaarblikken en koektrommels zijn niet typisch voor de EDAH winkel. Toch is er een indrukwekkende verzameling met een zeer hoog die-heb-ik-ook of die-had-mijn-moeder-ook gehalte. Het is een donatie van een vrijwillger die zelf een bewaarblikkenmuseum heeft en alle dubbele exemplaren aan het EDAH Museum schonk.

EDAH kruidenierswinkel
Bij de ingang hangen grote portretten van de oprichters van EDAH en er naast een tijdlijn met de geschiedenis van de EDAH-winkels. De heren Ebben, Dames, Aukes en Hettema zijn de grondleggers van EDAH, de naam is samengesteld uit de eerste letter van hun voornamen. Zij kwamen rond 1900 naar Brabant waar zij onafhankelijk van elkaar, een kruidenierswinkel begonnen. In 1910 verenigden zij zich en gebruikten de eerste letters van hun voornaam voor de nieuwe naam van het bedrijf. Niet wetende dat hun winkeltjes zouden uitgroeien tot een supermarktketen.

Waarom naar Brabant?
Aan het eind van de negentiende eeuw gingen machines steeds vaker het werk doen van de arbeider. Door het gebruik van machines versnelde de productie en verminderde de huisnijverheid en meer en meer mensen gingen in de fabriek werken. De arbeidskosten en de grondprijs in Brabant waren lager dan in de rest van Nederland. Philips profiteerde hiervan en ook EDAH.

EDAH met hoofdkantoor in Helmond
In de hoogtijdagen had EDAH in Nederland, België en Frankrijk ongeveer 16.000 medewerkers in dienst op meer dan zeshonderd locaties. Het hoofdkantoor lag aan de Kanaaldijk in Helmond. Het was één van de grootste kruideniersbedrijven in Nederland dat in 2007 de laatste winkel sloot. Expansiedrift deed het bedrijf de das om. Een poging om alle EDAH-winkels om te bouwen tot veel duurdere Konmar betekende de ondergang van het bedrijf. Het museum houdt de herinnering aan EDAH in stand.

Locatie
Helmond ligt 15 kilometer ten oosten van Eindhoven en is gemakkelijk te bereiken met de trein of de auto.
Het EDAH-museum is gevestigd in Loods20, het oude Van Gend & Loosgebouw, vlak naast het station,. In dit gebouw zit ook het Draaiorgelmuseum en de Helmondse accordeoncollectie.

Adres:
EDAH-Museum
Binnen Parallelweg 2, Helmond

Openingstijden:
Vrijdag en zaterdag van 13.30-17.00 uur
1e zondag van de maand van 12.00-17.00 uur

Bij de entreeprijs is een consumptie inbegrepen.

Volgend artikel: Philips Museum
Vorig artikel: Daf Museum

foto's Marianne Crone