Sint-Catharinakerkhof en funeraire kunst

Het Sint-Catharinakerkhof in Eindhoven is een begraafplaats met een aantal funeraire monumenten die museumwaardig zijn en daarom op de lijst van rijksmonumenten staan. Op deze ommuurde begraafplaats van de Sint-Catharinekerk in het centrum van Eindhoven zijn ongeveer 1600 graven. Direct achter de ingang begint een pad naar de Calvarieberg en een kruisbeeld. De begraafplaats werd in 1830 aangelegd maar de ingangspoort dateert uit de jaren 1930.

Ingangspoort van het Catharinakerkhof
De ingangspoort wordt geflankeerd door de woning van de doodgraver en een baarhuisje. De doodgaver of grafdelver is de persoon die het graf graaft en na de ceremonie het graf weer dichtmaakt. In het baarhuisje werd de overledene opgebaard.

Begraven mocht pas na 36 uur omdat soms niet met zekerheid kon worden vastgesteld of de dood was ingetreden. Deze termijn staat nog steeds in de Wet op Lijkbezorging. Tegenwoordig wordt de overledene opgebaard in de rouwkamer van de begrafenisondernemer. Nu is er bij de entree van de begraafplaats een aula voor afscheidsbijeenkomsten en condoleancegelegenheid.

VIJF OPMERKELIJKE GRAFMONUMENTEN

1. Grafmonument familie Smits van Oyen
Smits van Oyen is een Eindhovens geslacht van textielondernemers die bijgedragen hebben aan de industriële ontwikkeling van Eindhoven in de 19e eeuw. Het grafmonument is een neogotische grafkapel met aan de zijgevel kleine glas-in-loodramen in pitsboogvorm. Enkele treden leiden naar mooi bewerkte houten deur. Boven de deur staat de naam van de familie. In de kapel staat een beeld van Christus aan het kruis en aan de zijwanden hangen gedenkplaten.

2. Grafkapel van de familie Mignot
Adolphus John Mignot stichtte in 1858 samen met zijn zwager Anthonie Block de sigarenfabriek Mignot & Block. De fabriek was zeer succesvol en verschafte werk aan veel Eindhovenaren. Het grafmonument is een kleine kapel van grijze natuursteen. Boven de deur is een inscriptie met de naam van de familie. Glas-in-loodramen met bladmotief aan de zijkanten en aan de achterzijde zijn drie glas-in-lood rondboogvensters met voorstellingen van Christus aan het kruis en Maria.

3. Grafmonument van de familie Mignot-Bouvy
Dit is het grafmonument van Adrian Paul Mignot broer van Adolphus John Mignot, en Joanna Maria Bouvy, echtgenote van Adrian Mignot.

Het grafmonument is een sarcofaag in Neo-renaissancestijl. Erachter in een nis met een schelpvormige fronton waar een treurende persoon zit op een sokkel waarop een afbeelding van twee handen. Boven op het fronton staat en kruis met daarover een lijkwade. Aan beide zijden staan vierkante paaltjes met toortsen en urnen. De paaltjes zijn door metalen kettingen met elkaar verbonden.

4. Grafmonument van de familie Fens-van Moll
De familie Fens was een bekende notarisfamilie in Eindhoven. Het grafmonument is een familiegraf in de vorm van een sarcofaag waarop een lijkwade en aan de voorzijde het opschrift 'Rust in Vrede'. Op het deksel staat 'in memoriam' met daaronder twee rijen met namen van de overledenen die hier hun laatste rustplaats hebben.

De naam van de familie met daaronder een anker staat op de grafsteen achter de sarcofaag. Aan beide zijden gebeeldhouwde urnen met lijkwade en op het kapiteel staat een beeld van een engel met daarnaast een kruis.

5. Grafmonument van de familie Marto
Marto is een fabrikantenfamilie uit Eindhoven en oprichter van de trijpfabriek Schellens & Marto. (trijp is een wollen stof met hoge pool gebruikt als stoelbekleding)

Op het neogotische graf zit op een rotsblok een engel en in de schoot ligt een krans met een lint dat de engel in de linkerhand vasthoudt in de rechterhand heeft hij een kruis. Op het rotsblok staat een gedeeltelijk leesbare tekst: 'mijne dierbare kinderen bij weet het (onleebaar) hebben vergeet mij niet'. Ook de inscriptie op de grafplaat die voor het beeld ligt, is onleesbaar.

WETENSWAARDIG
In 1872 werd een Wet op besmettelijke ziekten aangenomen. Dit had directe gevolgen voor de honderden begraafplaatsen in Nederland. Vanaf die datum diende elke begraafplaats te beschikken over een baarhuis 'een locaal ingerigt voor tijdelijke bewaring van overledenen aan eene besmettelijke ziekte'.

Toen de nieuwe ingang voor het Catharinakerkhof gebouwd werd, kreeg de begraafplaats een baarhuis. Hier werden de doden opgebaard omdat in de wet stond dat overledenen niet direct na overlijden, begraven mochten worden. Dan was het zeker dat de dood was ingetreden. In de 19e eeuw konden artsen niet nauwkeurig vaststellen of een persoon inderdaad was overleden of in coma lag.

Tahofobie is angst om levend begraven te worden. In de negentiende eeuw was het niet zo eenvoudig om vast te stellen of iemand werkelijk dood was. Men ging af op geur of raakte de dode aan om te zien of rigor mortis was ingetreden. Voor de veiligheid hing in de kist een touw dat verbonden was met een luidbel. Zo kon de 'dode' de bel luiden om gered te worden.

Adres. Sint-Catharinekerkhof, Zwembadweg 20, Eindhoven
Openingstijden: zomer 09.00- 19.00 uur , Winter 09.00-17.00 uur

Lees verder:
Praag begraafplaatsen als musea
Funeraire kunst in Athene
Highgate Cemetery in Londen

Volgend artikel: Philips Museum bakermat van de gloeilamp
Vorig artikel: Ontdek de hotspots van Eindhoven op de fiets met gids

foto: Marianne Crone